تلاطم

 

مثل یک استکان چای در دست زمان؛ با هر تلاطمی بخشی از من به زمین می‌ریزد. چای داغ باشی و دست را بسوزانی تعجیل برای زمین گذاشتنت یعنی تلاطم بیشتر و - بیشتر کم شدن. فاصله‌ی میان بودن و برداشتنت و تا زمین گذاشتن و تمام شدنت تمام آن فرصتی است که داری. سرد باشی؛ بیشتر خواهی بود - به وقت تمام شدن و داغ باشی کمتر. هوا گرم باشد یا سرد، همه به تعادل خواهیم رسید؛ حالا گیریم یکی کمی زودتر و یکی کمی دیرتر. از من لکه‌های چای بر زمین به جای خواهد ماند. سر ریز تلاطم‌ها و سزای سوزاندن؛ خود و آنان که نزدیک‌ترند. دوام می‌خواهی؟ یابی‌تابی؟ گرم کنی بدون آن‌که بسوزانی یا گرم شوی بدون آن‌که بسوزی؟ به زمین هم نریزی و حواست به سوزاندن آن دگران باشد؛ بخار می‌شوی و باز ناپدید. پس تفاوتی نمی‌کند. متلاطم باش! 

 

شاهد

 

دخترک دچار تشنج شده بود، پدر درمانده اما با لبخند او را روی دست گرفته بود و می‌گفت «چیزی نیست؛ الان خوب می‌شه» خطابش دخترک بود؟ رهگذران؟ - یا به گمانم - برادر کوچکتر دخترک که کمی به فاصله ایستاده بود و این منظره را وحشت‌زده و هراسان تماشا می‌کرد؟ از رنجی درونی که چند روزی هوار شده به رنج آن‌ها پرتاب شدم. زندگی همین است. بی‌قراری‌های ما تغییری در آن نمی‌دهد. چند شکلات کوچک به بسربچه داد دختری که عبور می‌کرد و من به شیرینی تلخ شکلات‌ها فکر می‌کردم در خاطره‌ی پسربچه‌ای که نمی‌دانم وقتی بزرگ شود سرنوشت برای حافظه‌ی شاهدش چه رقم زده است؟ تلخی آن روز و آن لحظه یا شیرینی شکلات یک رهگذر در دل آن تلخ‌زمانی؟

 

جایی در یکی از لوب‌ها

 

به آن سرباز مجار جنگ جهانی اول فکر می‌کنم که گلوله یا ترکش نمی‌دانم به کدام لوبش اصابت کرد و از همه‌ی چیزهایی که می‌توانست از او بگیرد؛ از جمله زندگی‌اش، خواب را از او گرفت و کردش سرگردان روزها و شب‌هایی که لابد نمی‌دانست چه کند. آدم‌ها وقتی از چیزی زیادی دارند نمی‌دانند با آن چه کنند. بیداری هم لابد از این جنس باشد. وقتی کم داری ازش، بیشتر می‌خواهی و وقتی زیادی داری، آرزوی کمترش را می‌کنی ولی وقتی همش داشته باشی‌اش می‌شود مشکل. تا آخر عمرش آن سرباز مجار، چیزی شاید بیش از چهل سال بیدار ماند. نخوابید. نمی‌توانست که بخوابد. دارم فکر می‌کنم که گاهی چقدر حسرت ساعت‌هایی را می‌خورم که نهایتا در آن خواب ابدی حسابی ازشان خواهم داشت و حالا هم بیداری‌هایم را با آن‌ها نه که بنا به خواست خود که به خواهش جسم و گاه روح و راستش را بخواهم! چرا! گاهی به خواست خود مثل یک مرگ موقت خودخواسته که چند ساعتی نباشم؛ می‌کشم. بعضی وقت‌ها فکر می‌کنم هنوز جواب ساده‌ترین سوال‌هایم را نمی‌دانم در حالی‌که می‌دانم برای پیش رفتن باید پاسخ داشت. برای اطمینان و سرسختی باید جواب داشت. برای فریاد زدن و خشم هم جواب باید داشت و خب من تمام برای‌ه‌ها را فعلا به نظر بدون پاسخ پیش می‌برم. نه که پاسخی نباشد، اما شیرجه‌ی عمیق تا به آن تهش برسی را برای همه‌شان فرصت نمی‌کنم. آن سرباز مجار فرصتش را داشت؟ یا تمام بیداری‌اش تنها خوابی بود که وقتی مرد بیدار شود و از کابوس بیداری رها؟!

 

من و آن‌ها

 

 

آن سینماتک بعد از حوض روغن هاراگوچی در انتهای تاریک رمپ موزۀ هنرهای معاصر و امتداد بالایی بلوار کشاورز و مسیر تمام نشدنی خیابان‌های انقلاب و ولیعصر و بازگشت و رفت و بازگشت مدام و بوی شمشادهای باران خورده‌ی پارک لاله در عصرهای پائیز و چراغ‌های روشن بازار سر به هوای بلاتکلیف و بعد از ظهرهای خلوت خیابان فاطمی و نمازخانۀ آرام و گوشه‌گیر کامران دیبا و تقاطع‌های پرسایه‌ی سر به بالای منتهی به عصرجدید و بعد هم راه و راه و راه و راه و راه که عوض نشده‌اند. آنی که عوض شده است؛ آنِ همۀ ماست یا چه؟ یک روز تصمیم گرفتم همه‌شان را جا بگذارم یا یک روز تصمیم گرفتند همه‌مان را که نه؛ من را جا بگذارند؟ جایم گذاشتند. آن‌ها هستند و حالا من دیگر نیستم. چند بار مرده‌ام به شمارش سلول‌هایی که هر روز می‌میرند و هر ماه و سال تمام‌شان تقریبا دوباره متولد می‌شوند؟ چند بار «آن» «من» مرده است و باز متولد شده است تا به وقتش که خاموش شود و دیگر بار بیدار نشود؟!

 

تسکین

 

وقتی انبوه کارها را پیش رو داری بدون آن‌که آن کارها واقعا کاری باشند، و کارِ واقعا کار هم پرسشی باشد با پاسخی مبهم و تنها یک حس مقابل آن؛ می‌شود این‌که زمان را نه آن طور که دوست داری که آن طور که بی‌حوصله‌ات می‌کند سپری کنی و بعد به عقب بازگردی و بگویی چه تفاوتی می‌کرد این طور سپری می‌شد یا آن‌طور؟! می‌خوانم؛ غرق می‌شوم و بعد تنها حس خفگی غرق‌شدگی می‌ماند، نه چیزی بیشتر. تفاوتی هم نمی‌کند چه باشد. اگر چیزی پیش نرود آن‌طور که «پیش رفتن» برای «اکنون» معنایی داشته باشد. نگاه کن. روز بعد و روزهای بعد آبستن حوادثی است که تو در آن‌ها هیچ نقشی نخواهی داشت و نقش اجباری هم اگر نصیبت شود رنجی از تو تسکین نمی‌دهد. غرق‌شدن اگر برای نجات نباشد بی فایده است و خفه‌ات می‌کند.

 

جواب مراسله!

 

فدایت شوم! مراسله‌ی شریفه در تقاضای کتب جغرافیا و حساب زیارت شد. با مقام یگانگی و یک‌جهتی که فیمابین بنده و جناب‌عالی است، آن‌چه را که بنده از مالیه‌ی دنیا مالک باشم، مخصوص و متعلق به خود جناب‌عالی می‌دانم. با کمال منت کتاب‌ها را تقدیم داشته، بدیهی است هر وقت از مطالعه‌ی آن فراغت حاصل فرمودید امر به اعاده‌ی آن می‌فرمایید که بنده نیز دروس خود را حاضر نمایم. ایام به کام باد.^*

 

برای پاسخ به درخواست‌ها و خواهش‌ها به اندازه‌ی آدم‌ها که نه، بیشتر از آدم‌ها راه و روش و مسیر و رفتار وجود دارد. ما انتخاب کرده‌ایم تنها چندتایشان را دم دست بگذاریم و استفاده کنیم. اگر نمی‌توانم؛ دایره‌شان را محدود کنم به چند نفر و با هر کدام به اندازه‌ی احترامی که برای آدمی لازم است؛ صرف اعتنا کنم. کم از آن، نه در شان ماست و نه در شان آن‌ها. آدمی‌اند و تو چه می‌دانی آدم‌ها چگونه آدمی‌اند؟!

 

*از دستورنامه‌ی نامه‌نگاری - میرزا مهدی خان دبیر خاقان

 

جهان آدم‌ها

 

جهانِ آدم‌ها به اندازه‌ی سیر و سیاحت طولیشون در جغرافیا وسعت می‌گیره؟ طبیعی شمرده می‌شه و چیز غریبی نباید باشه. اما بارها با نمونه‌های متناقضی روبرو بودم. آدم‌هایی که سیر طولانی و بزرگ‌وسعتی داشتند و جهان کوچکی و بالعکس. سفر درونی آدم‌ها به معنای غور و غرقشون در خود و جهان‌های نزدیک اطرافشون هم شیوه‌ای است برای بزرگ‌جهانیِ ذهن و خیالشون. اما خیال بزرگ با تصویر واقعی بزرگ قرابتی داره؟ نتیجه در عمق افکار و جهان‌بینی آدم‌ها میتونه یکسان باشه؛ ولی چه‌طور؟ کیفیت این سفر و سیرها متفاوت هست و کاری به بحث انسانی و فلسفی و حتی عرفانی اون ندارم ولی چیزی هست در آدم‌ها که هیچ ربطی به اون چیزهای بیرونی نداره. اگر بدونی دارم از چی حرف می‌زنم...

 

صبح جمعه‌

 

از تمام صبح جمعه‌هایی که پشت سر گذاشته‌ام؛ چند تایشان در خاطرم است؟ از تمام صبح جمعه‌های پیش رو چند تایشان را به خاطر خواهم داشت؟ آن «تمام» پیش روشن است و اما این «تمام» پس، مبهم. حتی به نسبت آن «پیش‌ها» اغراق‌آمیز. مثلا صبح جمعه‌هام را اگر بند می‌کردم به یک خاطره یا محرک اجباری؛ مثل یک «ثبت» در دفتر یادداشت احتمالا تعداد بیشتری را به یاد می‌آوردم. اما آویزان خاطرات تصادفی‌اند همه. اگر خاطره و حسی در کار بوده باشد. این یکی و یا شاید چند تایی دیگر حالا نه! بی‌حاصل اما.